Singapore

Sociolinguistic Observations
on its Society and Languages (1/2)

Singapore e Sia-hoe Gigian-hak Koan-chhat  [Romanized Taiwanese Version]

by Wi-vun Taiffalo Chiung (蔣為文)

 

[漢羅台語版]

(((聽聲音)))

 

 

[Lai khoaN 6/26-29 e Jit-ki]


Kohiong-Singapore 6/24/2000

        Kin-a-jit ui Kohiong che Singapore hangkhong lai Singapore. Ti ki-tiun esi, hui-ki ban beh kah 1 tiamcheng chiah kau. Eng-ui hui-ki ban kau, Singapore hangkhong tekpiat chhoan chit koa khongchoan chui hou langkheh lim bian chin e. Thian lang kong Singapore hangkhong e hokbu be bai, khaksit, ui in the-kiong khongchoan chui chit kian lai khoan, hou goa e te it insiong iau be bai.

        Ti ki-tiun tan hui-ki esi, pin-a che chit e i-bin khi Australia e Tai-kiau. I kong I tian ui Singapore choanki khi Australia. I ti hia it-tit olo Singapore chin ho, pau-koa Singapore hangkhong e hokbu ma chin ho. Put-ko, u 1 tiam hou i kamkak chin be song e tosi Taioan – Singapore chi-kan e hui-ki long khah se chiah. I kamkak Singapore hangkhong tui-thai Taioanlang u tam-po-a bo kongpen. I kong, Australia ham Singapore chi-kan e hangsoan bo san lang che, kiat-ko Singapore hangkhong iong toa chiah e hui-ki. Taioan ham Singapore chi-kan langkheh chin che, kiat-ko chiah iong tiong-heng e hui-ki. Tak pai i na ui Australia poe tnglai Taioan, tiongtou ti Singapore choanki esi, to ai jimsiu Singapore – Taioan chi-kan hit toan lang kheh lang e ak-chak.

        Hui-ki poe beh kah 4 tiamcheng chiah kau Singapore. Loh hui-ki liau, seng ti ki-tiun oan 200 khou Bikim. Bikim tui Singapore chin e tui-oan-lut si 1:1.7 cho-iu.

        Pun-chian beh ui ki-tiun che ke-teng-a kau toa e sou-chai, mkoh seng kui a, ai 35 SD (Singapore Dollar). Sou-i kai che kong-chhia. Kan-tan 1.4 SD to esai.

        Goa toa e hostel ho-cho Goh’s homestay. 1 me 14 SD. 6 e lang kheh 1 keng pangkeng. Thau-ke sen Gou (), sen cho ham Taibun Bongpo e Ajin chin seng. Goa thau-a kio-si Ajin ikeng chau-lou lai Singapore a leh. Thau-ke sio-khoa ehiau kong Hokkian-oe, ma ehiau kong Pakkianoe. Put-li-ko, i e Enggi kong liau khah ho.

 Singapore 6/25/2000

        Kin-a-jit chin cha to khi-chhng. 8 tiam goa chhut mng. Te it cham beh khi esi Tian-Hock-Keng (天后宮). THK si Singapore siong ku e Machou-bio.

        Goa ui toa e sou-chai ian-na kian ian-na khoan. Chha-put-to kian tiam-goa-cheng chiah kau THK. Kho-sioh THK tng teh chengsiu, bo-hoat-tou chin oancheng e khoan tioh goan-lai e bin-bau. THK bo toa, kian-tiok ma bo chian tek-piat. Taioan chhinchhai chit keng Machou-bio to long pi THK khah sui. Soa-lai te 2 cham beh khoan e si Tan Si Chong Su (TSCS). Thian kong che si Hokkian-lang sou khi e siong ku e chit keng bio. TSCS ma tu-ho tng teh chengsiu. TSCS ma bo toa, kian-tiok ma pho-thong. Ti TSCS esi, tu-ho tu-tioh 1 tui sin-hun e ang-a-bou lai chia hip kiat-hun-siong. In u kui-e chhin-chian peng-iu cho-hoe lai. In teh khai-kang esi, long iong Hokkian-oe.

        Tu-chiah kong tioh THK si te it cham, goa be-ki-chit kong pun-lai THK si te it cham bo m-tioh, mkoh au-lai seng khi Singapore History Museum (SHM), kap Asian Civilisation Museum (ACM). SHM chu-iau si kilok Singapore e i-bin leksu, kap i thoat-li sitbin, ka-jip Malaya koh thoat-li Malaya e kengkoe. Singapore sui-lian it-tit siun beh kajip Malaya, gichhian ti 1963 ni ma u chengsek chian-cho Malaya e chit pou-hun, mkoh ti 1965 ni to eng-ui chengti kengche chu-goan hun-phoe e bunte, hou Malaya kiongpek thoat-li Malaya, senglip lenggoa chit e kokka.

        ACM laite e siu-chong ham Taioan, Jitpun, hiatchia Hankok lai pi, sit-chai si bo sian mih. Pun-chian siun kong khoan laite u sian-mih tek-su e kou chheh bo, kiat-ko kan-tan kui pun Si-Su Ngou-Keng (四書五經) teng e Hanbun kou chheh. Lenggoa, goa pun-lai ma siun kong SHM laite e u Peh-oe-ji chit hong-bin e siu-chong. Kiat-ko bo hoat-hian. Kantan u kui pun kou chheh, chin-chhiun Chhau-thau Hong-bu-kun (臭頭洪武君) teng e leksu kou chheh.

        Tiong-tau ti National Library hu-kin e sio-chiah-tiam chiah koe-a-tiau. In chia koe-tiau (粿條) sia cho cho Kway-Teow. Goa iong Taigi ka thau-ke mng Kway-Teow e phin-im si chiau sian honghoat lai phin e, kiat-ko i thian bo. Kholeng i seng siau-lian e khoan. I to kio lenggoa chit e ehiau Hokkian-oe e lai ham goa kong. Hit e ehiau Hokkian-oe e lang kong Kway-Teow si chiau Amoy phin e. Goa si beh ka mng khoan he si iong sian phin-hoat, chhinchhiun Peh-oe-ji hiatchia ki-than e phin-hoat, kiat-ko i kholeng bo san liau-kai goa e isu, kantan kong he si Amoy.

        Amtng ti People’s Park laite chiah. PP laite u 1 keng chhiun-phin-hang. Laite u chin che Taioan koa. Chhinchhiun Tan Lui, Tan Sio-hun, tengteng. Ma u Ti-ko-liang (豬哥亮) e show. Taioan khi e koa e pau-chong u 2 chiong. Chit chiong si Taioan goan-chong e. Lenggoa chit chiong si ti Singapore hiatchia si ti Hokkian pau-chong e. Nasi Taioan goan-chong e, long e po-liu hongbin tengthau goan-lai e iong-su. Pi-lu, goan-lai na sia “Taigi-koa” to e po-liu “Taigi-koa.” Na msi goan-chong e, toa pou-hun e sia Taioan Hokkian. Pilu, Taioan Hokkian Pai-hang-png (台灣福建排行榜). Hia tu-liau u Taigi-koa chi-goa, Taioan chin lai e Hoa-gi-koa ma be chio.

        Amsi lai kau Orchard lou seh. Ti Orchard esi, chin bo kantan chiah tu-tioh 1 keng chheh-tiam, ho-cho Tai-chiong Chu-kiok. Jipkhi laite seh seh leh liau kamkak chin sitbong. Laite chu-iau si be chit koa gin-a-chheh, kau-kho-su, kap it-poan siau-hui e thiong-siau-chheh. Lai-te be e chheh toa-pou-hun long si Engbun e. Tiongbun e chheh chu-iau kantan si kau-kho-su chit hong-bin nia. Chheh-tiam laite bo sian jin-bun e, khah u chhim-tou e chheh. Kantan u chit koa Feng-shui (風水), Sam-kok-chi, teng, Tiongkok kou-tian hoan-ek cho Engbun e chheh.

        Chongsi, Singapore hou goa e kamkak si tou-chhi heng e sionggiap kokka. Singapore si shopping e ho sou-chai, mkoh na ka shopping theh-tiau, Singapore kholeng san-mih to bo. Bo bunhoa e chu-sin, bo bunhoa e kin. Koa to ai chhiun Taioan e; khoan hi to ai Hiongkang asi Jitpun; kong e oe, sia e ji, thak e chheh to ai oa-kho Tiongkok.

       Singapore e jin-khau chou-seng chin to goan. Sou-ui e Hoa-jin tai-iok u 77%. Che 77% laite pau-ham kong Hokkian-oe, Kngtang-oe, Kheh-oe, Tio-chiu-oe, tengteng. Lenggoa 14% cho-iu e Malay, 7.6% e Indian (Tamil), kap 1.4% e ki-than gi-chok. Singapore e “Kok-gi” si Malay; cheng-hu e “hengcheng” gigian si Enggi; “koan-hong” gigian si Enggi, Hoa-gi, Malay, kap Tamil.

        Singapore e to-gigian chengchhek, si ui-tioh kian-kau to-chok-kun e kiong-tong kokka gin-tong, kap ti chengti, kengche e chu-goan hun-phoe e hian-sit kho-lu chi-ha sou cho e koat-teng.

        Singapore e “Hoa-jin” gin-tong, u tam-po-a lui-su Taioan e “goa-seng-lang” e Hoa-jin gin-tong. In hong-khi goan-pun in kati e bo-gi, chiap-siu Hoa-gi cho in e sin e bo-gi. Che tui Taioanlang lai kong, si bo san kholeng e. Taioan ham Hoa-gi e koan-he si pi-thong-ti-chia ham thong-ti-chia e koan-he. Khah-su, bi-lai e Taioan-oe hou Hoa-gi chhu-tai khi, he tai-piau e i-gi si pun-thou e Taioan-oe hou goa-lai e thong-ti-chia iong chengti ka mou-sat si.

        Singapore sui-lian chian-cho 1 e tok-lip e kokka, chai goa lai khoan, in put-ko si chengti siong e tok-lip nia. Bunhoa siong iau bo-hoat-tou tok-lip. Chit e chengheng to na chhinchhiun Taioan Bin-chu-kok tong-chhou-si e tok-lip kangkhoan. Singapore-lang chhim-chan e sim-koan lai iau si hong Tiongkok cho in e chou-kok. Ui Hanji bunhoa-khoan e thoat-Han leksu lai khoan, Oatlam, Hankok, Jitpun, long si seng u chengti tok-lip e su-sit liau chiah tau-tau-a u bunhoa e tok-lip. Singapore ma bo le-goa. Singapore bok-chian sui-lian u chengti tok-lip e su-sit, mkoh bunhoa tok-lip e seng-sek-tou (成熟度) iau bo kau. Singapore bok-chian e chengti tok-lip e su-sit si ti 1965 ni ham Malaya chi-kan e chengti koan-he e mou-tun sou cho-seng e.

        Singapore ham Taioan sui-lian pen pen si i i-bin (移民) ui-chu e sia-hoe, mkoh in thou-tu-hoa (土著化) e theng-tou bo san kang. Tan Ki-lam bat theh-chhut kong Taioan e i-bin ti Chheng-tiau thongti si-tai to ikeng khai-si thou-tu-hoa. Chai goa e koan-chhat, Taioan e thou-tu-hoa e theng-tou pi Singapore ke chin chhim. Taioan u kati e bunhoa leksu e thoan-thong, mkoh Singapore iau teh chau-chhoe in e thoan-thong. Singapore e tok-lip si goa-chai im-sou sou pek chhut-lai e, m si chu-goan e. Taioan e bunhoa leksu e thoan-thong ikeng sengsek kau tok-lip e tiau-kian, mkoh chin kho-sioh e si 1945 ni i-au siu Tiongkok goa-lai chengti i-bin e liong () e eng-hiong, kap KMT toa Tiongkok kau-iok e chit () e eng-hiong, soah jiok-hoa Taioan bunhoa leksu e phou-phian-tou. Ti-su Taioanlang ti bin-tui thong-tok gi-te esi, khah bo binchok e iongkhi toa sian hoah beh tok-lip.

        Goa siun, Singapore e bunhoa leksu e thoan-thong e sengsek-tou iau bo kau, to chengti cha-san (早產), cho-seng chengti tok-lip e su-sit, si Li Kong-iau (李光耀) it-tit the-chhen Singapore-lang ai chian-cho Singapore-lang, i Singapore-lang ui kong-eng, i Singapore cho kokka gin-tong, e chu-iau goan-im.

[Lai khoaN 6/26-29 e Jit-ki]

Singapore Leksu Phok-bu-koan

 

Singapore e Tian-Hock-Keng

Tian-Hock-Keng lai-te e pai-pian

 

Tian-Hock-Keng tui-bin e lim-si e hok-sai sin-beng e sou-chai

Kok-lip Tou-su-koan 
p
in-a e mi-tiam


Taioan Hokkian Pai-hang-png


Singapore e kong-kiong tiun-sou
 long u 4 chiong gi-gian e phiau-si

Singapore e ke-a-lou-mia 
hoan-eng  chhut 
in i-bin e lek-su

 


Copyright 2000-2001  by Taiwan Buffalo International
All Rights Reserved

Updated 02/26/03